Armand Sağ
Het is mijn laatste dag in Tatev, en die wil ik graag gebruiken om de ‘Wings of Tatev’ (zoals het zo mooi heet) uit te proberen. Dit is werelds langste kabelbaan zonder tussenstations, gebouwd door ‘Revival Tatev Foundation’ welke weer een non-profit organisatie van de Armeens-Russische zakenman uit Moskou, Ruben Vartaryan, is. Ook wil hij alle oude historische gebouwen van Tatev renoveren om er een toeristisch trekpleister van te maken.
Armeense diasporaleden staan namelijk te springen om hun oude culturele erfgoederen te bezoeken. Vooral in Tatev waar het kloostercomplex en universiteit uit de negende eeuw gelden als één van de grootste en bekendste van de Middeleeuwen. En op honderden meter hoog in de kabelbaan denk ik terug aan mijn dagen in Tatev. Ik heb vele mensen gesproken en zelfs vrienden gemaakt. Ik heb vele telefoonnummers, skype-accounts etc. ontvangen van mensen die geen woord Engels spreken (en ik spreek behalve ‘barev’ en ‘haco’ ook geen Armeens of Russisch). Toch wilden ze mij hun contactgegevens geven.
Niet omdat ze dit moesten doen maar omdat ze uit gastvrijheid mij aanboden om de volgende keer dat ik Armenië zou aandoen, bij ze kon logeren. Andere redenen waren A) als ik ooit hulp nodig had, en ik dacht dat ze me konden helpen B) om gewoon af en toe contact te hebben omdat ze mij echt waardeerden als een vriend. Het was een mooie tijd met veel mooie mensen. Morgen zou ik weer in Yerevan zijn, waar de stadsmentaliteit toch de boventoon voerde.
Maar ook daar zou ik nog het één en ander kunnen onderzoeken, vooral om te kijken of de mentaliteit anders was. In Yerevan was de staat zichtbaarder namelijk. Dat was mij al duidelijk toen ik aankwam[1] en alle licht uitstond. Ik wist dat Noord-Korea ‘s avonds het licht uitdeed om zo geld te besparen maar dat Armenië het ook deed? Dat wist ik niet, maar het verklaarde wel veel. Armenië verschilde sowieso niet heel erg veel van Noord-Korea qua bestuur en mensenrechten.
Mij werd ook nog verteld dat alhoewel de officiële lezing was dat Armenië het licht uitdeed om geld en energie te besparen, het ook wel handig was om dissidenten op te pakken. Zodra iemand na de avondklok nog kaarsen aan had om een vergadering te hebben, dan was het vrij makkelijk te zien natuurlijk. Zo konden veiligheidstroepen de dissidenten makkelijk oppakken. Ik was niet verbaasd door het verhaal. Waar ik wel verbaasd over was in Tatev, was de manier waarop alles wat men Turkije te maken had simpelweg doodgezwegen werd.
Niemand opperde het idee om de oude zijderoute van Tatev weer op te zetten door de grens met Turkije en Azerbeidzjan open te zetten. Niemand wist dat de koelkast van het merk ‘Uğur’ (en dus Turks) was, niemand wist dat de porseleinen wc-pot, wc-papier, zeep, lampen (Emkay), tl-buizen (Işık A.Ş.), deuren, raamkozijnen en nog veel meer producten allemaal Turkse merken waren. Ze wisten mij enkel te vertellen dat het uit Georgië kwam wat logisch is. Maar niemand wist iets over Turkije.
En dit was duidelijk van bovenaf ingeprent. Er was zelfs geen enkele weg die naar Turkije of Azerbeidzjan liep, als je daarheen wilde dan moest je over bergen wandelen. En ondanks dat ik zei dat Turkije sinds kort vliegreizen naar Yerevan en dagbezoekers uit Armenië toelaat, wist niemand dit. Ik had eerder al een documentaire gezien waarin een oudere Armeense vrouw die dicht tegen de Turks-Armeense grens woonde, eenmaal per week naar Turkije (Kars) ging om haar groente daar op de markt te verkopen. Met de opbrengst kon ze minstens een week leven in Armenië. Ongelooflijk als je erover nadenkt: een paar uur werken in Turkije is in een Armenië meer dan een weekloon. Een verschil van jewelste!
Toch waren er ongeveer 100.000 illegale Armeniërs in Turkije, ondanks dat Yerevan het angstvallig stil houdt. Als het bekender was, zouden er waarschijnlijk geen Armeniërs overblijven in het toch straatarme land. Nu al heeft Armenië een sterke daling. Officieel is het nog 2,9 miljoen maar in praktijk schat niemand het hoger in dan 2,2 miljoen. De rest werkt al illegaal in het buitenland.
Tja, dit kon ik morgen allemaal beter uitzoeken in Yerevan waar alle ministeries staan. Nu wilde ik gewoon nog even genieten van mijn rit in de Wings of Tatev.
[1] http://turksnl.bitnamiapp.com/opinie/item/3858-armand-sa%C4%9F-vanuit-armeni%C3%AB-1,5-10-aankomst-op-zvartnots.html#.U4xjGfl_t-Y
Turks.nl Redactie