Armand SağHet verbaasde mij dan ook niet dat de grimmige sfeer ertoe leidde dat er momenteel massale rellen zijn in Turkije. De rellen zijn geïnstigeerd door bepaalde Turkse Koerden met PKK-banden en extreemlinkse Turken die sympathiseren met diezelfde Koerden. Bij de rellen zijn inmiddels al ruim 350 gewonden en minstens 30 doden gevallen. Zo lieten op 8 oktober 2014 14 mensen het leven, op 9 oktober 2014 minstens zes en op 10 oktober 2014 nog eens tien. Op 10 oktober 2014 werden vanwege aanhoudende rellen verschillende universiteiten, waaronder de Universiteit van Ankara, gesloten.
In Bingöl, pal naast Tunceli, werden op 9 oktober 2014 de hoofdcommissaris van de politie, zijn assistent en een politiechef onder vuur genomen door een passerende auto2. Terwijl de hoofdcommissaris zwaargewond raakte, lieten zijn assistent en de politiechef helaas het leven3. De drie waren bezig met een politieonderzoek bij een door relschoppers geplunderde winkel toen de aanslag plaatsvond. Het was de eerste aanslag op een hoofdcommissaris sinds 24 januari 2001. De auto met de aanslagplegers werd later achtervolgd en staande gehouden door de militaire politie. Bij de hierop volgende vuurgevechten kwamen vier van de zes inzittenden om en werden de overige twee opgepakt.
Ook in Gaziantep lieten vier mensen het leven toen twee groepen demonstranten op elkaar begonnen te schieten. Hetzelfde gebeurde in Mardin waar één persoon het leven liet. Nog eens acht mensen zijn omgekomen tijdens rellen in de stad Diyarbakır, die door Koerdische relschoppers met zijn oud-Griekse naam Amida/Amed wordt aangeduid4. De hevigheid van de rellen houdt echter nog steeds aan.
Maar wat is nu eigenlijk de kern van het probleem? De protesten in Turkije zijn vooral een punt van onvrede van Koerdische Turken en extreemlinkse Turken die steun betuigen aan de Koerden. Volgens deze groep steunt de islamistische regering van president Erdoğan de radicale strijders van IŞİD die actief zijn in Irak en Syrië. IŞİD is een soennitische groep van strijders die razendsnel gebied veroveren in Irak en Syrië en daartoe zelfs een nieuwe staat hebben uitgeroepen: Islamitische Staat. Deze door niemand erkende staat heeft inmiddels ook een kalifaat gesticht, hetzelfde kalifaat welke door de eerste Turkse president Atatürk was afgeschaft in 1924. Hierdoor hebben IŞİD-strijders ook al niet veel op met Atatürk-aanhangers.
Alhoewel er aanwijzingen zijn dat Turkije inderdaad in het verleden sporadisch steun verleende aan IŞİD, kwam dit meer door de breuk van IŞİD met Al-Qaida en het anti-Amerikaanse karakter van IŞİD. IŞİD eiste namelijk het vertrek van Amerikaanse troepen uit Irak. De mogelijke steun van Turkije aan IŞİD is momenteel echter onwaarschijnlijk door een aantal incidenten. Zo hield IŞİD sinds mei 2014 49 Turkse diplomaten en hun gezinnen gevangen in het Turkse consulaat van Irak. Deze diplomaten konden pas na 102 dagen bevrijd werden door Turkije, tegen een hoge prijs: ruim 180 door Turkije gevangengenomen IŞİD-strijders werden geruild tegen de 49 diplomaten5. Onder de vrijgelaten IŞİD-strijders waren ook twee Britten, drie Fransen en een Belg. De massale steun van Turkije aan de Koerdische regio in Noord-Irak werd hierdoor ook niet op prijs gesteld door IŞİD, daar de Koerden vooral andere stromingen binnen de islam aanhouden dan wel communistisch zijn. Mede hierdoor pleegde IŞİD op 11 mei 2013 de grootste en bloederigste aanslag in de geschiedenis van de Republiek Turkije om zo de PKK te onttronen als meest wrede terreurgroep in Turkije. Bij twee bomaanslagen in de stad Reyhanlı in de provincie Hatay (vlakbij de Syrisch-Turkse grens) kwamen 52 mensen om en raakten nog eens 146 mensen gewond. Hierdoor lijkt de steun van Turkije aan IŞİD bekoeld te zijn en richt IŞİD zich nog meer op religieuze c.q. etnische zuiveringen. Dit werd duidelijk toen IŞİD vanaf juni 2014 sjiitische Turkmenen in Irak, een etnisch aan Turken verwante groep, systematisch begon te vermoorden6. Hiermee liet IŞİD duidelijk merken zich niet te houden aan enige andere regel dan dat eenieder die niet de radicale stroming van de soennitische islam aanhoudt, uitgeroeid dient te worden.
Hiermee wordt het conflict duidelijker daar de Koerden in Noord-Syrië hun onafhankelijkheid hebben uitgeroepen tijdens de Syrische burgeroorlog en nu sterke banden hebben met de Koerdische terreurgroep PKK. De PKK is een ultranationalistische Koerdische groepering met een communistische inslag en voert al decennia een terreuroorlog tegen Turken in Turkije en Turkmenen in Irak en Syrië. Hierbij zijn al meer dan 50.000 doden gevallen. De PKK staat bekend als fel anti-Turks en richt zijn aanslagen vooral op Turkse burgerdoelen. Door hun linkse inslag staan PKK-Koerden bij IŞİD bekend als afvalligen, ketters en vijanden van de islam. Dit omdat communisme in essentie alle religies als overbodig beschouwt en het atheïsme promoot.
Door het ultranationalistische karakter van de PKK, zien veel Koerden de strijd tussen IŞİD en Noord-Syrische Koerden als een nationale strijd. Mede hierdoor was ik in Tunceli getuige van vele tientallen Alevitische en communistische Koerden (en ook Zaza’s) die vrijwillig naar Irak en Syrië vertrokken om daar samen met de Koerden in Irak en Syrië te vechten tegen IŞİD, ondanks grote linguïstische en religieuze verschillen tussen beide groepen (Kırmancı-Koerden en Zaza’s hebben niet veel gemeen). Onze eigen buschauffeur in Tunceli vertelde dat hij samen met zijn broers ook wilde gaan strijden maar dat hij zich verslapen had. Het konvooi was met ongeveer 40 bewoners van Tunceli , inclusief zijn broers, om 6 uur ‘s ochtends vertrokken richting Irak en/of Syrië. Onze chauffeur zei dat hij dan volgende week maar zou gaan omdat er wekelijks konvooien vertrokken. Hij voegde eraan toe dat hij al goed wist hoe hij met wapens moest omgaan omdat hij vanaf kleins af aan met wapens werkte: “In deze regio, in onze cultuur, zijn wapens een essentieel deel van het dagelijks leven”. Het feit dat hij zijn bijna twee jaar durende dienstplicht in Turkije ook al had voltooid, gaf aan dat hij een wezenlijke opleiding had genoten in de omgang met wapens.
Hieruit blijkt echter ook hoe de vork in de steel zit. Koerden, ongeacht of het Turkse, Irakese dan wel Syrische Koerden zijn, zien geweld als een belangrijk deel van hun cultuur. Mede hierdoor heeft de Koerdische grondwet in Noord-Irak sinds 2002 een wetsartikel dat “het vermoorden van vrouwen, wegens eer, schande en religie (eerwraak res.)” ongestraft moet blijven. In Iraaks-Koerdistan is het hierdoor volkomen legaal om vrouwen te doden uit naam van eerwraak. Maar het aspect van geaccepteerd geweld binnen de Koerdische samenleving blijkt ook uit het hoge aantal van jonge en kleine kinderen die in Koerdische dorpen rondlopen met wapens. Met dit in het achterhoofd is beter te begrijpen waarom de PKK:
1. thans één van de oudste en grootste guerrillabewegingen is die zich bedient van terreur;
2. berucht is vanwege de wreedheden en overschaduwd wordt door criminele activiteiten;
3. zo achteloos omgaat met burgerlevens en daarom zo massaal veel slachtoffers heeft kunnen maken sinds de oprichting in 1978.
De PKK ziet geweld namelijk als een normale en dagelijkse gang van zaken. Dit verklaart waarom Koerden in Tunceli staan te popelen om te vechten tegen IŞİD, hun sociale omgeving juicht dit namelijk toe en stimuleert het zelfs. Zelf was ik er ook getuige van in Tunceli toen twee Koerden ruzie kregen en begonnen uit te roepen dat ze “uit Diyarbakır kwamen”, “toebehoorden tot een bepaalde stam” en “wel raad wisten met ruziemakers”. Het waren allemaal verwijzingen naar geweld en ‘hun’ regionale of sociale reputatie op het gebied van geweld. Een reputatie die opgebouwd was door het doden van mensen tijdens een ruzie en nu als eervol c.q. status werd gezien. En ook in Nederland zijn we hier getuige van geweest met de bestorming van het parlement in Den Haag door Koerdische betogers7. Het probleem hier was echter dat dit gedrag beloond werd en dat het in de toekomst dus vaker zal voorkomen onder Koerden in Nederland.
Na de bestorming moest Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg in de nacht van 6 op 7 oktober 2014 naar het parlement komen om de Koerdische relschoppers rond 2.00 uur ‘s nachts toe te spreken8. Tevens beloofde zij een gesprek met een delegatie van de Koerdische relschoppers voor dinsdagochtend 7 oktober 20149. Volgens SP-kamerlid Harry van Bommel, die bekend staat om zijn sympathieën voor de Koerden, was dit een succes. Ook andere politieke leiders, zoals D66-voorman Alexander Pechtold, meldden dat ze de Koerden goed begrijpen. Alleen Wilders keurde de actie faliekant af, maar zag zich daarin niet gesteund door andere Kamerleden. Dit voedt echter de Koerdische gedachtegang dat geweld een manier is om onvrede kenbaar te maken. Dit blijkt ook uit de protesten in Turkije waar duizenden Koerden de straten opgaan om te protesteren tegen de situatie in de Noord-Syrische stad Kobani waar momenteel hevige gevechten zijn tussen IŞİD en Koerden. De protesten ontaarden echter in rellen omdat demonstranten auto’s, bussen en andere voertuigen in brand steken; stenen, vuurwerk en brandbommen naar de politie gooien; winkels plunderen; en andersgezinde burgers aanvallen. Het is dan ook niet verrassend dat de grootste rellen in Batman, Diyarbakır, Van, Şırnak, Şanlıurfa, Bingöl en Hakkari plaatsvinden. Dit zijn namelijk allemaal steden in Oost-Turkije waar veel Koerden wonen.
De politie probeert de menigte met waterkanonnen en traangas uiteen te drijven, maar ziet de menigte dan tegen zich keren. Dit terwijl de situatie in Kobani momenteel niet veel te maken heeft met Turkije behalve dan dat Turkije een humanitaire ramp probeert te voorkomen. Zo staan Turkse troepen klaar aan de Syrisch-Turkse grens om vluchtelingen, inclusief de inwoners van Kobani, op te vangen en te beschermen10. Turkije had al 850.000 vluchtelingen uit Syrië11 (het merendeel Koerdisch) opgevangen maar heeft de laatste dagen nog eens een groot aantal vluchtelingen (vooral uit Kobani) opgevangen. Dit aantal groeit met de dag van 130.00012 naar 160.00013 tot wel ruim 185.00014 vluchtelingen uit Kobani. De Koerdische regionale president van Noord-Irak voegde eraan toe dat Turkije ook wapens heeft geleverd aan de Koerden. “Turkije heeft ons geholpen, maar wij verwachtten toch meer”, aldus Barzani15. Ondanks de massale steun van Turkije op humanitair gebied, eisen de Koerden militaire hulp omdat alleen (militair) geweld als iets van waarde wordt gezien in hun cultuur. Mede hierdoor dreigde de oprichter en leider van de terreurgroep PKK, Abdullah Öcalan, om Turkije met terreuraanslagen te bestoken als Kobani verloren gaat. Dat terwijl het verlies van Kobani niks met Turkije te maken heeft. Het is echter het enige middel dat Öcalan kent in een cultuur waarin geweld centraal staat als een geoorloofd middel om te krijgen wat men beoogt.
Dat Turkije echter niet militair ingrijpt in Kobani, is iets wat vooral de Verenigde Staten van Amerika eist van Turkije. Mevlüt Çavuşoğlu, de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, liet echter weten dat Turkije niet op eigen houtje militair zal gaan optreden tegen IŞİD. Alhoewel dit een groot contrast is met het beleid van AKP om Turkije te kneden tot een grootmacht die fungeert als een regionale politiemacht, is het momenteel een logische stap. Inmenging in een buitenlands conflict zal Turkije immers nog meer binnenlandse onrusten opleveren, vooral door de aanwezigheid van Koerden en IŞİD-sympathisanten. Want de rellen van Koerden en de aanwezigheid van PKK-strijders in Kobani, hebben veel Turken doen beseffen dat in wezen beide partijen een groot gevaar zijn voor de Turkse integriteit. Zowel IŞİD als PKK zien Turkije namelijk als een vijand, waarbij de wreedheden van PKK al bijna 40 jaar in het geheugen van de Turken staan geprint. Omdat IŞİD nog relatief nieuw is, hebben veel Turken een grotere afkeer tegen PKK. Juist daarom staat Turkije niet te springen om de PKK-strijders van Kobani te helpen in hun strijd tegen IŞİD omdat PKK zich daarna weer zal richten op hun strijd tegen Turkije. Een strijd die nu al bijna 40 jaar duurt, ruim 50.000 doden heeft opgeleverd en nog eens honderdduizenden slachtoffers heeft veroorzaakt die de dupe zijn geworden doordat ze gedwongen werden te moeten vluchten van huis en haard.
De eis van VN-gezant Staffan de Mistura dat Turkije de Turkse Koerden die vrijwillig naar Kobani gaan om daar te strijden, niet moet tegenhouden staat ook in groot contrast met de gang van zaken in de internationale gemeenschap16. Waar Nederland jihadisten die naar Irak en Syrië afreizen bestaft door hun kinderen onder toezicht te plaatsen en het intrekken van hun uitkeringen, subsidies en toeslagen, dient Turkije hier dus toestemming voor te geven bij de Koerden17. Ook de uitspraak van SP-kamerlid Harry van Bommel dat “Turkije Kobani moet helpen”, terwijl zijn SP tegen Nederlandse militaire actie in Syrië en Irak is (inclusief bombardementen met F-16’s), lijkt erg dubieus18.
Kobani lijkt dus vooral symbolisch van aard te zijn voor de verschillende partijen. Voor Nederland en de Verenigde Staten van Amerika is het een manier om de druk op Turkije op te voeren, terwijl het voor ontevreden groepen in Turkije gebruikt wordt om te protesteren tegen het regime van Erdoğan. Waar het echter in werkelijkheid om gaat, is een strijd tussen twee groepen (PKK en IŞİD) die beiden gekenmerkt worden als terreurorganisaties en in mate van bloeddorstigheid en wreedheid niet onderdoen voor elkander. Inmenging van Turkije in dit conflict waar barbaarse onthoofdingen en etnische zuiveringen aan de orde van de dag zijn, lijkt dan ook iets waar Turkije niet op zit te wachten.
Armand Sağ
13 oktober 2014
1 http://www.dha.com.tr/pkk-tuncelide-karakola-saldirdi_771864.html
2 http://www.hurriyet.com.tr/gundem/27359049.asp
3 http://www.nu.nl/algemeen/3899750/twee-agenten-doodgeschoten-in-turkije.html
4 http://www.nu.nl/buitenland/3897814/koerdische-protesten-turkije-kosten-veertien-levens.html
5 http://www.nu.nl/buitenland/3896176/turkije-ruilde-strijders-gijzelaars.html
6 http://www.zamanvandaag.nl/nieuws/wereld/5318/jihadisten-vermoorden-23-turkmenen
7 http://www.telegraaf.nl/binnenland/23168595/__Koerden_bestormen_Tweede_Kamer__.html
8 http://www.nu.nl/algemeen/3896674/koerdische-betogers-dringen-tweede-kamergebouw-binnen.html
9 http://www.nu.nl/binnenland/3896774/koerden-dinsdagochtend-in-gesprek-met-tweede-kamer.html
10 http://www.nu.nl/algemeen/3899750/twee-agenten-doodgeschoten-in-turkije.html
11 http://nos.nl/op3/artikel/700987-grote-stroom-vluchtelingen-van-syrie-naar-turkije.html
12 http://nos.nl/artikel/701335-130000-vluchtelingen-naar-turkije.html
13 http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/isis-in-kobani-turkeys-act-of-abandonment-may-mark-an-irrevocable-breach-with-kurds-across-the-region-9780941.html
14 http://www.nu.nl/isis/3897542/vijf-vragen-beleg-van-kobani.html
15 http://turksnl.bitnamiapp.com/turkije/algemeen/item/4304-turkije-levert-wapens-aan-koerden-voor-strijd-tegen-is.html
16 http://www.nu.nl/buitenland/3900101/zeker-tien-doden-nieuwe-gevechten-in-turkije.html
17 http://www.nieuws.nl/algemeen/20140827/Straffen-jihadisten-werkt-averechts
18 http://www.telegraaf.nl/binnenland/23188351/___Turkije_moet_Kobani_helpen___.html
Turks.nl Redactie