Het overlijden van Atatürk

Mustafa Kemal Atatürk overleed om 09:05 uur op 10 november 1938. Dat weten velen, maar hoe overleed hij en wat waren zijn laatste woorden?

Begin 1938 ging de gezondheid van Atatürk hard achteruit. Op 22 januari 1938 werd Atatürk behandeld door dr. Nihat Reşat Belger, die de ziekte cirosse vaststelde, een leveraandoening die vaak wordt veroorzaakt door alcoholmisbruik.

Hij liet een testament opstellen op 5 september van dat jaar. Hij liet alles, op enkele voorwaarden, na aan de door hem gestichte Republikeinse Volkspartij (CHP). Hij eiste dat zijn zusje, zijn geadopteerde kinderen en de kinderen van Ismet Inönü, de tweede man in het Atatürk-tijdperk, financiële hulp kregen. Tot slot wilde hij dat er financiële hulp zou komen voor de Turkse Taalstichting en de Turkse Geschiedenisstichting.

Op 16 oktober raakte hij in een coma. Pas op 21 oktober kwam hij uit de coma, maar het was duidelijk: Atatürk zou niet lang meer leven. Zijn toestand was inmiddels zo verslechterd dat hij de vieringen van het 15-jarig bestaan van de republiek op 29 oktober niet bij kon wonen.

Het overlijden

Hasan Rıza Soyak, Algemeen Secretaris van de president, beschrijft de dood van Atatürk als volgt:

”Hij keek naar de klok, maar kon het waarschijnlijk niet zien, dus vroeg hij mij hoe laat het was. 7.00, meneer, antwoordde ik. Hij stelde dezelfde vraag twee keer opnieuw en ik gaf hetzelfde antwoord. Toen hij wat rustiger werd, lieten we hem liggen in zijn bed. Ik stond bij hem.

‘Ligt u zo lekker’, vroeg ik hem. Hij zei: ‘ja’. Achter mij vroeg de dokter of hij zijn tong kon uitsteken. Hij kon zijn tong echter maar tot de helft uitsteken. De dokter vroeg hem zijn tong meer uit te steken, maar tevergeefs. Hij begreep niet meer wat er werd gezegd. Hij trok zijn tong helemaal terug en draaide zijn hoofd licht naar rechts toe.

Hij keek de dokter met belangstelling aan en zei ‘Aleykum Selam’ (Vrede Zij Met Jou), dit was zijn laatste woord. Hierna ging hij 30 uur lang een coma in. Op 10 november 1938, op een donderdagochtend om vijf over negen, overleed hij in het Dolmabahçe Paleis in Istanbul.”

Na zijn overlijden

De dag na zijn overlijden kwam het parlement bijeen en verkoos Ismet Inönü als tweede president van Turkije. Zijn lichaam werd op 16 november geopenbaard in een doodskist. Op 19 november werd zijn begrafenisgebed gebeden. Op 21 november, nadat er ook een ceremonie met buitenlandse leiders had plaatsgevonden, werd zijn lichaam overgebracht naar het etnografisch museum van Ankara.

Het lichaam bleef daar 4 maanden lang in een doodskist. Op 31 maart 1939 werd zijn lichaam in een tijdelijk graf geplaatst.

Anıtkabir

Op 9 oktober 1944 begon de bouw van het mausoleum van Atatürk. Het mausoleum werd op 1 september 1953 afgebouwd. Op 10 november 1953, 15 jaar na zijn dood, werd Atatürk overgebracht naar zijn laatste rustplaats. Militairen droegen hem naar zijn laatste rustplaats na een toespraak van toenmalig president Celal Bayar, bij de ceremonie.

De dood van Atatürk wordt jaarlijks herdacht in Turkije. Op 10 november vinden veel optochten en evenementen plaats. Om 09:05 uur, het tijdstip van overlijden, luiden sirenes op veel plekken en staat men een minuut stil. Auto’s stoppen, bestuurders stappen uit en drukken op de toeter.