Armand Sag live bij Turkse verkiezingen in Ankara (2014)

Wat mij het meest opviel, was dat vanaf het punt dat ik arriveerde in Turkije tot en met vandaag ik eigenlijk nog geen AKP-aanhanger heb kunnen vinden. Alhoewel dat natuurlijk te maken kan hebben met de wijken en kringen waarin ik me begeef, heb ik ook met wildvreemde bagagedragers, schoenmakers op straat en hotelmedewerkers gesproken.

Het brengt mij toch tot de conclusie die meerdere mensen mij vertelden toen ik vroeg naar hun mogelijke verklaring voor het gebrek aan AKP-aanhangers: de meeste mensen claimen tegen de AKP te zijn vanwege de perikelen van de afgelopen tijd maar stemmen uiteindelijk toch voor de AKP omdat de AKP ondanks alles toch ontzettend veel geïnvesteerd heeft in de lokale gemeenten. En dat is iets wat onmogelijk te ontkennen is. Nieuwe stadbussen, nieuwe ondergrondse metrostelsels, spiksplinternieuwe vliegvelden en superluxe winkelcentra die uit de grond gestampt zijn, hebben massaal voor werkgelegenheid gezorgd. Veel mensen nemen de dictatoriale aspecten van de AKP dan ook voor lief, althans zo lijkt het.

Wat ook interessant is om te zien, dat ik in Turkije nog niemand heb horen klagen over verkiezingsfraude. Ook bij enkele partijbijeenkomsten heb ik alleen klachten gehoord over mistellingen en niet over fraude. Vooral Yalova, waar de AKP met slechts één stem had gewonnen, was het toneel van klachten over mistellingen. Uiteindelijk is vandaag (2 april) alles opnieuw geteld in Yalova en blijkt nu CHP te hebben gewonnen met zes stemmen.[2] Eén hotelmedewerker verwoordde het als “Je kan veel zeggen over Turkije, maar we hebben meer last van ongeorganiseerdheid dan van corruptie en fraude. We zijn geen Oekraïne of Afrika.” En dat lijkt toch de tendens te zijn.

De compleet verschillende uitslagen van de twee grootste persbureau’s van het land lijken ook een direct gevolg te zijn van ongeorganiseerdheid. De YSK (Yüksek Seçim Kurulu; Hogeraad voor Verkiezingen) had alle media opgelegd niet te rapporteren over de uitslag van de verkiezingen voor 21:00 op 30 maart omdat het anders de laatstemmers nog kon beïnvloeden. Klokslag 21:00 zou YSK zelf met tussenuitslagen komen, maar vanaf 30 maart tot gisteren 1 april was de website van YSK niet bereikbaar. Waarschijnlijk als gevolg van massale websitebezoekers die wilden weten waar ze konden stemmen en/of nieuwsgierige bezoekers die de tussenuitslagen wilden weten. Ook ik heb meermaals geprobeerd op de website te komen, maar de eerste keer dat het mij lukte was 2 april om 12:00 ‘s middags. En toen zag ik ook alleen maar een bericht van 30 maart met de toepasselijke titel “Verkiezingsdag: waar kan ik stemmen?” terwijl we inmiddels al drie dagen verder waren.

Voor mij was het dan ook niet verrassend dat de twee grote persbureaus via bekenden, stembureaus en analisten zelf hun uitslag probeerden te rapporteren. Het is een direct gevolg van het feit dat de YSK nog steeds geen enkel bericht naar buiten heeft gebracht over de definitieve uitslag. De enige mogelijke verdediging van YSK zou kunnen zijn dat nog niet alle stemmen geteld zijn: het staat nu op 99,27%. Maar ook dit lijkt meer een schuldbetuiging daar het de verantwoordelijkheid van YSK is om alle stemmen zo snel mogelijk op te halen en te tellen. Er zijn verhalen van groepen studenten die stembureaus omsingeld en beschermd hebben om de zakken vol stembiljetten veilig te stellen totdat de officiële ambtenaren van YSK ze kwamen ophalen. Dat dit in sommige gevallen meer dan 72 uur (drie dagen) duurt, is eigenlijk onacceptabel. YSK heeft op 31 maart verklaard binnen 24 uur met een verklaring te komen maar ook dit is bijna 48 uur later pas gebeurd.[3] YSK voorzitter Sadi Güven verklaarde dat de voorlopige uitslag na 90% van de stemmen geteld te hebben, is medegedeeld aan de politieke partijen waarna ze de mogelijkheid is gegeven om een klacht in te dienen. Güven deelde mede dat YSK erg serieus omgaat met alle klachten en dat iedereen vertrouwen moest hebben in een goede afloop. Er zijn inmiddels commissies opgericht ter controle van de tellingen, waar zeven personen van YSK en vier vertegenwoordigers van de politieke partijen (AKP, CHP, MHP en BDP) inzitten.

Toch blijken de klachten alleen kleinere taferelen te betreffen: er zijn enkele vuilniszakken met verscheurde stembiljetten gevonden in Osmaniye. Allemaal betrof het stembiljetten waarop voor CHP en MHP was gestemd, maar in Osmaniye heeft (ondanks deze enkele honderden verscheurde stembiljetten) de MHP overweldigend gewonnen met 47,34% van de stemmen terwijl CHP op 9,91% bleef steken. Desalniettemin is hier ook een officiële klacht ingediend door de MHP om de boosdoeners te vinden.[4]

Inmiddels zijn over enkele andere zaken meer details bekend geworden. Waar de twee ontblote FEMEN-actievoerders eerder alleen als ‘afkomstig uit Oekraïne’ bekend werden gemaakt, blijken het twee Noord-Afrikaanse vrouwen (waarschijnlijk Tunesisch en/of Algerijns) met een Frans paspoort maar werkzaam bij FEMEN in Oekraïne te zijn. Ze beweerden op te komen voor het recht om te mogen twitteren, daar Erdoğan vlak voor de verkiezingen Twitter had verboden.[5]

In Ankara is er inmiddels een officiële klacht en verzoek tot hertelling van de stemmen omdat het verschil tussen beide kandidaten als burgemeester van de Turkse hoofdstad, erg klein is. Alhoewel Nederlandse berichtgeving al snel sprak over ‘massale protesten voor het gebouw van YSK’, heb ik hier niks van meegekregen.[6] Er was een groep CHP-aanhangers (geen “duizenden” zoals vermeld in Nederlandse media) die korte tijd voor het gebouw van YSK stonden totdat CHP-parlementariër Levent Gök de CHP-aanhangers vertelde dat hij net van YSK kwam en er op dit moment nog niks gedaan kon worden. Hij vertelde dat CHP nu een officiële klacht ingediend was en dat de aanhangers nu enkele werkdagen moesten wachten voordat alle stemmen opnieuw geteld konden worden. Hij riep ze op naar huis te gaan.[7] Veel vertrokken ook, voor zover ik kon zien vanuit mijn hotel wat slechts op een steenworp afstand van YSK en het gemeentehuis Çankaya staat in Kızılay.

Echter, toen er ook een groep AKP-aanhangers begonnen te verzamelen, kwam de politie met grootst machtsvertoon aanzetten. Enkele tankwagens en helikopters heb ik zelf gezien, waarna de groepen snel afdropen. Het was ook frappant om te zien dat er eerder beelden op Nederlandse media vertoond werden dan op Turkse media. Op het moment dat nu.nl sprak van “duizenden aanhangers CHP op de been”, was er nog geen enkel bericht op de Turkse equivalent hürriyet.com.tr. Pas tegen de avond kwam hürriyet met berichtgeving maar op de foto’s lijken er geen “duizenden” aanhangers te zijn.[8]

Een ander bericht wat ik niet kon verifiëren was het bericht in Nederlandse media dat “groepen kandidaat-burgemeesters met knuppels en messen elkaar te lijf waren gegaan in Ankara”. In Ankara zijn voor zover ik weet, en ik heb alle kranten uit een kiosk gehaald, geen geweldsincidenten geweest. Dit bericht lijkt me dan ook pertinent onjuist, het feit dat die zinsdelen inmiddels verwijderd is uit Nederlandse berichten, lijkt aan te geven dat de fout ook door Nederlandse journalisten ontdenkt is. Wel zijn er in het zuidoosten van Turkije, waar van oudsher veel Koerdische stammen wonen, gevechten geweest tussen twee rivaliserende Koerdische stammen. Hierbij vielen bijna tien doden en nog een handvol gewonden. Deze stammenoorlog had weinig tot geen te maken met de verkiezingen maar was de uitbarsting van een sluimerende rivaliteit tussen twee Koerdische stammen bestaande uit twee grote families. In die streken is dit niet ongebruikelijk, binnen de Koerdische cultuur staat geweld namelijk centraal.

Een derde bericht kwam van Volkskrant die meldde dat “de naam van de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan niet op de stembiljetten staat”. Naast het abusievelijk fout spellen van ‘Erdoğan’ als ‘Erdogan’, lijkt Volkskrant niet te weten dat er in Turkije sowieso geen namen staan op stembiljetten.[9] In Turkije kan je alleen stemmen op partijen, waarna iemand van die partij aangesteld wordt als kandidaat. In de meeste gevallen is van tevoren al bekend welke kandidaat door welke partij naar voren geschoven wordt.

Omdat ik inmiddels luid kabaal en ontzettend veel politiesirenes hoor, sluit ik snel af om te kijken wat er gaan is. Ik rapporteer zo snel mogelijk terug!

Armand Sağ

2 april 2014, in hart van Ankara: Kızılay om 14:00