De Brug naar Sivas

De Duivelsverzen
Begin jaren ’90, voorafgaand aan de periode die getekend is door de bloedige militaire coup van de vorig jaar overleden Turkse generaal Kenan Evren, ontstond er een nieuwe politieke situatie in Turkije. Het land voerde een aantal cosmetische veranderingen door en begon minderheden meer rechten te geven om Brussel te paaien. De Turkse seculiere elite van destijds wilde graag tot de EU toetreden en veinsde voor meer democratie te zijn. Op een groeiend zelfvertrouwen van met name de alevitische gemeenschap, zaten de machthebbers in Ankara en elementen binnen de veiligheidsdiensten echter niet te wachten. Een ‘excuus’ dat achteraf voor de massaslachting werd geopperd, waarbij in totaal zevenendertig doden vielen, was dat de bekende Turks-soennitische schrijver Aziz Nesin aanwezig was op het alevitisch festival. Nesin had het boek ‘De Duivelsverzen’ van Salman Rushdie in het Turks vertaald en openlijk gezegd in de Turkse media dat hij een atheïst was. 

Voorloper van de AKP
Onder de arrestanten en aangeklaagden bevond zich Şevket Kazan, een vooraanstaand lid van Milli Görüş en de Refah Partij van Erbakan. Deze partij was de voorloper van de AKP waar Erdoğan en Gül beide hun politieke carrières zijn gestart. Eén van de meest kwalijke feiten rondom dit drama is dat politici van de Refah Partij, maar ook politici van andere partijen, de verdachten gesteund hebben tijdens het rechtsproces. In een rechtsstaat is het normaliter onacceptabel dat politici begrip tonen voor misdrijven van verdachten, maar in Turkije is het kennelijk geen enkel probleem. 

Cafer Erçakmak, die in Sivas gemeenteraadslid was voor de Refah Partij, schreeuwde toen Nesin zich via een brandweertrap in veiligheid probeerde te brengen: “Hij is de duivel die we hadden moeten vermoorden”. Daarop gooide de brandweerman Nesin willens en wetens naar beneden, met de hoop dat hij gelyncht zou worden door de menigte. Erçakmak is tijdens zijn proces overleden. Een humanere dood in vergelijking met de tientallen vrouwen en mannen die gestikt en/of verbrand zijn in het hotel. Meerdere advocaten van bovengenoemde aangeklaagde politici zitten in het Turks parlement namens de AKP of zijn bestuurder geworden van die partij. 

IS-olie op het vuur 
Vorig jaar hebben elite-eenheden van het Amerikaanse leger documenten gevonden waarin staat dat Turkse beambten directe contacten onderhouden met IS en dat de AKP-regering hoofdafnemer is van olie uit IS-gebied. Onderhand is het een publiek geheim geworden dat Erdoğan IS geholpen heeft om uit te groeien tot de grootste terroristische organisatie op aarde. Wat er in 1993 in Sivas gebeurd is, toont overeenkomsten met wat IS nu doet. De aanslag is op een moment gepleegd dat de Turkse politieke elite goed uitkwam en is uitgevoerd door een groepering waarmee Turkse machthebbers betrekkingen hebben. 

In het licht bezien van wat er zich in het Midden Oosten ontvouwt en de vele aanslagen in Turkije, waarbij al honderden doden zijn gevallen, is het gerechtvaardigd te vrezen voor escalaties tussen alevieten en soennieten. Een broederoorlog is zelfs niet uit te sluiten wanneer Turkse alevieten aangevallen worden door IS met behulp van Turks-soennitische radicalen. We weten immers dat IS-cellen specifieke doelen in Turkije prefereren en één van die doelen zijn alevitische Cemhuizen. 

In Turkije is het relatief makkelijk om groepen tegen elkaar op te zetten en hen te voeden in hun wederzijdse, veelal kunstmatige, animositeit. Dat hebben de Ottomaanse Sultans alsmede seculiere generaals gedaan en waarom zou het Erdoğan politiek gezien geen windeieren leggen? Sterker nog, Erdoğan glorieert wanneer hij polariseert. Bruggen bouwen is namelijk een totaal andere tak van sport dan het zijn van een bruggenbouwer.