De Slag om Kobani: Ultranationalistische Koerden vs extreemorthodoxe soennieten

De PKK is een terroristische organisatie met vooral Koerden als leden, terwijl IS een extreemislamitische organisatie is met vooral soennitische moslims als leden. De PKK wordt door Nederland, Turkije, de Verenigde Staten maar ook de Europese Unie erkend als een extreemgewelddadige terreurgroep. Ook IS wordt als zodanig erkend.

Waar de PKK de nadruk legt op ultranationalisme onder Koerden, benadrukt IS de extreemorthodoxe vorm van de soennitische islam. De stad Ayn al-Arab is nu het toneel geworden van de harde strijd tussen de twee groepen. Eerder voerde IS de boventoon door in Noord-Irak, waar de Koerden een autonome regio hebben, de Koerden van de kaart te vegen. Hierbij lieten ook vele Turkmenen het leven door het geweld van IS, dit omdat Turkmenen de sjiitische leerweg van de islam volgden en de IS deze stroming als ketterij ziet.

Ook in Noord-Syrië lijken de Koerden aan de verliezende hand, ondanks de vele honderden vrijwillige Koerden die naar Ayn al-Arab trekken om de PKK te helpen.[1] Door het dreigende verlies, bombarderen Amerikaanse vliegtuigen steevast de IS-kampen die de stad aan het belegeren zijn. Maar omdat dit niet genoeg lijkt te zijn om IS tegen te houden, wil de PKK steun van het Turkse leger.[2] Ayn al-Arab ligt namelijk vrij dicht tegen de Turks-Syrische grens, hetzelfde gebied waar de Syrische Koerden kort geleden hun onafhankelijkheid uitriepen van de Syrische hoofdstad Damascus waar nu al jaren een burgeroorlog woedt tegen het regime van de Syrische president Al-Assad.

De roep om hulp aan Turkije komt voor velen echter als een verrassing. De PKK is sinds de jaren ’70 verantwoordelijk voor de dood van ruim 50.000 Turkse burgers en de nationaalsocialistische koers van de PKK heeft gezorgd voor veel haat en wantrouwen tussen de twee bevolkingsgroepen (Turken en Koerden). De nationaalsocialistische koers van de PKK wordt gekenmerkt door het marxisme en een extreme vorm van Koerdisch nationalisme.

Door dit verzoek van de PKK is Turkije in een lastig parket terechtgekomen. Door de PKK te helpen, zal Turkije zichzelf hinderen omdat de PKK zich na de strijd tegen IS weer op Turkije zal richten. Turkije is het terreurgeweld van de PKK tegen onschuldige burgers nog lang niet vergeten. Aan de andere kant wil Turkije graag het westen helpen in de strijd tegen IS maar ook de Syrische president Al-Assad van het toneel hebben. De ontvoering van 49 Turkse diplomaten door IS in juni 2014 en de bomaanslag in Reyhanlı, Hatay waarbij 52 Turken omkwamen en 146 gewond raakten in mei 2013, hebben ervoor gezorgd dat ook Turkije IS als de vijand beschouwt. De bomaanslag in Reyhanlı was zelfs de meest bloedigste aanslag in de geschiedenis van de Republiek Turkije en hierop zette Turkije IS op de terreurlijst.

Hierdoor bekijkt Turkije de situatie tussen de PKK en IS met argusogen; welke van de twee ook overwinnen, beide groepen kunnen zich daarna richten op Turkije als de nieuwe vijand. De Turkse Kamer heeft dan ook ingestemd met een motie die militair ingrijpen in Syrië mogelijk maakt. Toch staat Turkije niet te popelen om de 5.000 PKK-strijders te helpen in hun strijd tegen naar schatting 20.000 tot 80.000 IS-strijders. Vooral nu blijkt dat IS ook beschikt over op het Syrische leger buitgemaakte straaljagers.[3] Analisten verwachten dat deze gebruikt kunnen worden tegen de Amerikaanse luchtaanvallen. Eerder was al bekend dat IS beschikte over tanks en zware wapens, die ze buitgemaakt hadden op het Irakese en Syrische leger.[4] Mede hierdoor heeft IS momenteel een snelle opmars in Irak en Syrië.

Voor de Koerden lijkt de strijd de verschillende partijen samen te brengen. Lange tijd woedde er een burgeroorlog tussen Koerden, waarbij de Koerdische Democratische Partij (KDP) van de Iraaks-Koerdische Barzani als de grootste vijand van de PKK gold. In Irak leidde dit ertoe dat Noord-Irak werd opgedeeld in twee Koerdische zones; één voor de KDP van Barzani en één voor de PUK van Talabani. Deze Koerdische burgeroorlog, die vooral tussen 1994 en 1997 duizenden levens eiste, lijkt nu op een laag pitje te staan. Dit komt de PKK goed uit, maar tegelijkertijd zijn mensen ook bang dat de PKK deze periode gebruikt om zichzelf opnieuw te bewapenen. Mede hierdoor weigerden Nederland en Turkije de PKK wapens te geven voor hun strijd tegen IS.[5] Duitsland wil de PKK nu wel bewapenen, iets wat meteen het PKK-geweld in Turkije heeft doen oplaaien.[6] Zo heeft PKK-leider Abdullah Öcalan vanuit zijn Turkse gevangenis gedreigd met nieuwe terreuraanslagen. Hierop zijn bij rellen in Turkije al ruim 350 gewonden en minstens 30 doden gevallen, waaronder twee hooggeplaatste Turkse politiefunctionarissen.[7] Daarnaast worden ook Turkse musea aangevallen door PKK-Koerden.[8]

Toch behandelt Turkije de in Ayn al-Arab gewond geraakte PKK-strijders in Turkse ziekenhuizen.[9] Ook heeft Turkije naar schatting al ruim 185.000-200.000 (vooral Koerdische) Syriërs opgevangen die vluchten voor het geweld van zowel de PKK als IS.[10] Aan de andere kant heeft de aanval van de PKK op een politiepost in Tunceli alsmede de beschieting van een politiepost in Dağlıca, Hakkari, gezorgd voor een Turkse tegenreactie. Turkse straaljagers hebben namelijk posities van de PKK bestookt.[11] Waarom de PKK in deze moeilijke periode waarin ze het onderspit delven tegen IS, er toch voor kiest om na een twee jaar durende wapenstilstand de strijd tegen Turkije weer op te pakken, is moeilijk te begrijpen. Aan de andere kant weet de PKK dat Turkije een veel genadigere vijand is dan IS en probeert het zo de strijd tegen IS onder de aandacht te krijgen. IS implementeert namelijk de tactiek van etnische zuiveringen en laat geen overlevenden achter. Turkije daarentegen staat bekend om de humanitaire hulp die het biedt, zelfs aan PKK-terroristen. Zo werden in het verleden ook al opgepakte gewonde PKK-leden behandeld in Turkse ziekenhuizen en kregen ze daarna een eerlijk proces.

Ook  voor Turkije is de keus tussen de PKK en IS geen gemakkelijke. De PKK is al bijna 40 jaar bezig met terreuraanslagen in Turkije en heeft ruim 50.000 burgers omgebracht. Aan de andere kant is ook IS niet van plan om de Turken met rust te laten, gezien de etnische massamoord op Turkmenen in Irak. Het feit dat IS meer geld, meer mankrachten, meer wapens en meer daadkracht lijkt te hebben dan de PKK, heeft Turkije een lichte voorkeur voor IS. Dit werd duidelijk toen Turkije voorstelde veilige zones in te stellen in Noord-Syrië vlakbij de Turks-Syrische grens. In deze zones zouden, onder andere, Turkse militairen de gebieden waar relatief veel mensen wonen moeten beschermen tegen IS.[12] Deze zones zouden volgens de Turkse premier Ahmet Davutoğlu vanuit Turkije ingericht en bestuurd moeten worden.

Toch krijgt Turkije veel kritiek voor zijn afwachtende houding. Dit bleek onder andere ook toen Turkije ongeveer 200 PKK-strijders die vanuit Ayn al-Arab naar Turkije waren gevlucht, voor verhoor had vastgezet.[13] Deze 200 strijders bleken eerder terreuraanslagen in Turkije te hebben voorbereid en hadden zware wapens bij zich toen ze Turkije invluchtten vanuit Ayn al-Arab. Dat Turkije van de 200.000 vluchtelingen er slechts 200 voor verhoor vasthield (slechts 0,1% van het totaal), mocht niet baten. Koerden waren er als de kippen bij om Turkije te beschuldigen van “anti-Koerdisch gedrag”. Dit is echter allemaal een belangrijk onderdeel van het Koerdisch proces van identiteitsvorming. De strijd van de Koerden tegen IS heeft de Koerden momenteel op de kaart gezet en veel media-aandacht gegenereerd. Dit is deels het werk van het goedgeorganiseerde persbureau van de PKK. Want alhoewel Ayn al-Arab onder Koerden wordt aangeduid met ‘Kobani’ en momenteel het symbool van Koerdisch verzet is geworden, is het van oorsprong geen Koerdische stad.

Ayn al-Arab stamt uit 1912 toen het nog deel uitmaakte van het Osmaanse Rijk, de voorganger van de Republiek Turkije uit 1923, en gebouwd werd als een tussenstop van de Konya-Bagdad-spoorlijn. Omdat de stad meteen een sterke bloei meemaakte door de goede verbinding met het treinspoor, kreeg de stad de naam Ayn al-Arab of ‘de lente van de Arabieren’. In 1915 vestigden veel Armeniërs zich in de stad. Door de Ierse journalist Patrick Cockburn, die in 2013 de prijs voor beste buitenlandcorrespondent won, werd in de Britse veelgelezen krant The Independent een geheel onjuist verhaal vermeld over de Armeniërs. Volgens Cockburn waren deze Armeniërs in 1915 gevlucht voor de Osmaanse strijdkrachten en hadden zich net over de grens in Syrië gevestigd. Dit is echter onmogelijk daar Syrië tot 1918 de facto en zelfs tot 1920 de jure een provincie was van het Osmaanse Rijk. Er was dus op dat moment in 1915 helemaal geen grens tussen het Osmaanse Rijk en Syrië, wat het erg ongeloofwaardig maakt dat Armeniërs daarheen waren gevlucht. Het lijkt veel aannemelijker dat Armeniërs zich daar gevestigd hebben uit vrije wil.

Na de Arabische en Armeense invloeden, kreeg de stad in recente jaren ook een Koerdische invloed. De Koerden noemden de stad ‘Kobani’ als verbastering van het bedrijf ‘Baghdad Railway Company’. Company is uiteindelijk verworven tot ‘Kobani’, welke thans door de Koerden nog steeds wordt gebruikt. De stad is pas belangrijk geworden toen IS de aanval opende en de buitenwijken bezette. In de huidige turbulente periode werd Ayn al-Arab pas Kobani; nu Koerden vanuit de hele wereld naar de stad komen om vrijwillig tegen IS te strijden, maar ook omdat de stad nu sterk ‘koerdificeerd’ is.

Deze koerdificatie blijkt uit het feit dat Koerdische gezaghebbers honderden jongemannen onder de leeftijd van 30 jaar hebben gedwongen om mee te vechten met de Koerden tegen IS, ongeacht hun afkomst. Tevens werd door Koerdische gevechtseenheden een soort ‘militaire dienstplicht’ ingevoerd in Kobani. Onder het mom van deze ‘dienstplicht’ worden jonge kinderen uit hun ouderlijke huizen gehaald in gebieden ten oosten van Kobani, maar ook Kobani zelf. De door de Koerden gecontroleerde politie draagt de jongeren vervolgens over aan Koerdische strijders. Deze strijders houden de jongelingen vast in scholen waar zij naast militaire training ook propagandalessen ontvangen waardoor ze zich identificeren met de Koerdische zaak.[14] Deze tactiek van kindontvoeringen komt ook vaak voor onder de PKK in Turkije, waar kinderen uit de dorpen naar de bergen ontvoerd worden om daar na een lange indoctrinatie ingezet te worden als kindsoldaat tegen Turkse veiligheidstroepen, en de PKK in Nederland[15]. De Koerdische militaire dienstplicht in Kobani en omstreken is zonder een wettelijk besluit ingevoerd en daardoor in strijd met de wet. Daarnaast strookt het inzetten van kindsoldaten niet met internationale wetgeving en/of verdragen omtrent de rechten van de mens of het kind.

Volgens velen onderstreept het besluit tot gedwongen militaire dienstplicht, dat zonder precedent is, de wanhoop van de Koerdische strijders in hun gevecht tegen IS. Want ondanks de steun van mede-Koerden en de luchtsteun van een internationale coalitie onder leiding van Amerika, lukt het maar met moeite om IS uit Kobani te houden.[16] Aan de andere kant, lijken Koerden de strijd om Kobani te gebruiken om hun macht in andere gebieden van Noord-Syrië te consolideren en zelfs uit te breiden waardoor het volgend gevaar in de regio zomaar eens een Koerdisch oprukkend leger kan zijn.

Armand Sağ