Armand SağMet de verkiezingen valt op dat de splitsing van de pro-Koerdische BDP in HDP en BDP niet gewerkt heeft. Om van hun pro-PKK imago af te komen, besloot BDP enkele BDP-parlementsleden een opdracht te geven op HDP op te richten. HDP bestond vooral uit parlementariërs met een etnisch gezien Turkse afkomst, vaak gepaard met een extreemlinkse c.q. communistische achtergrond. Zelf richtte BDP zich op de BDP-sympathisanten (veelal van Koerdische komaf) in het oosten, daar zij een pro-PKK houding niet afkeuren maar juist toejuichen. De HDP moest de steun aan in het westen zien te vergaren door de nadruk meer op het extreemlinkse aspect te focussen en niet op de Koerdische etniciteit. Zo wilde BDP profiteren van de Gezi Park protesten waar vooral linkse sympathisanten aanwezig waren. Toch heeft het plan van BDP niet gewerkt. BDP deed niet mee in het westen van Turkije, maar ook hun vertakking HDP kon daar totaal geen potten breken.
In Yalova is de strijd nu definitief afgelopen, waar CHP eerst met één stem had verloren van AKP blijkt na de hertelling dat ze nu met zes stemmen hebben gewonnen. Dit kwam onder andere omdat 16 stemmen ongeldig werden verklaard omdat er op geschreven was. Dit brengt ons meteen op het feit dat bijna 2 miljoen stemmen ongeldig verklaard zijn in totaal. Van de in totaal 52.710.730 stemgerechtigden hebben 46.676.764 een stem uitgebracht maar zijn slechts 44.869.521 geldig verklaard. De twee miljoen ongeldig verklaarde stemmen komen vooral doordat de stempel verkeerd gedrukt was (tussen twee rondjes) en/of omdat er geschreven was op het stembiljet. Zo had iemand in Afyon gestemd op de voetballer Didier Drogba van Galatasaray, terwijl hij helemaal niet meedeed aan de verkiezingen.[2]
Het aantal van 2 miljoen lijkt toch ontzettend hoog, vooral als we bedenken dat dit meerdere zetels zijn. Een ander aspect wat niet helemaal goed gegaan is tijdens de verkiezingen, is het feit dat dagen na de verkiezing het aantal getelde stemmen op 99,62% bleef steken. Het argument dat Turkije een erg groot land is, mag niet meewegen omdat elk stembureau zijn eigen stemmen telt. Het is dus niet zo dat alle stemmen bij een kleine groep mensen terecht komen, ieder stembureau telt zijn eigen stemmen en geeft dit door. Dit is in veel gevallen niet snel genoeg gegaan, wat een sterk kritiekpunt is voor YSK omdat ze het niet goed hebben kunnen coördineren. Dit bleek ook in mijn eerdere artikels waar ik beschreef dat de website van YSK dagenlang niet bereikbaar en daarna niet geupdate was.[3]
In mijn laatste artikel had ik het over sirenes, maar deze bleken voor zover ik kon zien toch loos alarm te zijn.[4] Alhoewel er flink wat straten afgezet waren en er ook flink wat politie op de been was, heb ik geen schermutselingen of massale demonstraties gezien c.q. gehoord. Het viel mij dan ook op hoe snel mensen weer over de waan van de dag heen waren.
De felle tegenstand lijkt dan ook meer aanwezig te zijn op internet en in het buitenland (in Kosovo en Syrië werd spontaan feest gevierd omdat AKP de lokale verkiezingen in Turkije had gewonnen), wat natuurlijk raar is. Dit komt natuurlijk deels door het democratiseringsproces in Turkije wat eigenlijk nog steeds een zeker volwassen karakter moet krijgen. De verkiezingen in Turkije waren meer populariteitsverkiezingen dan iets anders.
Ook nu nog kan ik eigenlijk geen grote verschillen vinden tussen de partijen. Het is niet zo dat men kan stellen dat AKP zich meer richt op onderwijs, CHP minder bureaucratie wil en MHP een betere infrastructuur. Nee, zeker niet. Sterker nog, er zijn niet echt sterke politieke beleidslijnen te vinden in de partijprogramma’s van de partijen. En alhoewel Turkije dit wil voorkomen door mensen alleen op partijen (en dus niet mensen binnen de partijen zoals in Nederland) te laten stemmen, lukt dat niet. AKP in Ankara stond gelijk aan Melih Gökçek en mensen stemden op Gökçek omdat ze eigenlijk op AKP-voorman Recep Tayyip Erdoğan wilden stemmen. En wat beloofde Gökçek in een verkiezingsfilmpje aan de mensen in Ankara? Een telefirik (een skilift) in Ankara.[5] Waarom? Omdat het kan waarschijnlijk. Heeft Ankara behoefte aan een skilift? Niet echt. Heeft Ankara überhaupt skiresorts? Nee. Tja, dan kom je dus al snel tot de conclusie dat het project meer om prestige en populisme gaat (stemmen winnen van mensen) dan een doordacht beleid.
Eenieder die een paar dagen in Ankara vertoeft, zal zien dat er grote problemen zijn met A) infrastructuur en B) bureaucratie. Juist deze twee onderwerpen werden niet besproken op de lange termijn. In plaats daarvan kwamen alle partijen met loshangende projecten zoals een skilift, een kunstmatige zee aanleggen in Ankara, een bioscoop waar men dinosaurussen in een 360 graden draaiend zaal kunnen zien en twee voetbalstadia onder andere.[6] Het zijn allemaal projecten die te bouwen zijn, zolang je geld hebt kan dit gerealiseerd worden. Dat de meeste projecten onzin zijn, (Ankara heeft al een voetbalstadium en sowieso maar één professionele voetbalclub dus wie zou dan moeten spelen in die twee andere stadia?) kan eenieder zien maar toch streelt het de ego van veel mensen. Deze bouwdrift van de AKP legt ze bepaald geen windeieren, en uiteraard heeft het invloed op de werkgelegenheid en status van veel mensen. Maar het ontbreekt ze wel aan een langdurige termijn, strategie en beleid.
Hetzelfde zie je ook terug in İstanbul waar de belofte om een derde vliegveld te bouwen, een ondergrondse metrolijn te bouwen en nog een brug over de Bosporus te maken, uiteindelijk de overwinning naar de AKP heeft gebracht. Maar wat zijn nu eigenlijk de problemen in İstanbul? Wat is het beleid hierachter? Daar schort het, niet alleen bij de AKP maar bij alle politieke partijen in Turkije, aan.
Al snel beseft men dan ook dat de bouwlust van AKP inderdaad een verbetering is ten opzichte van CHP, maar dat de reden dat mensen op AKP stemmen meer te maken heeft met een protest. CHP heeft lange tijd geteerd op de erfenis van Atatürk maar eigenlijk niet veel gedaan daarna. Een echte bouwlust had CHP niet en omdat CHP zichzelf elitair vond, raakten ze de binding met het volk uiteindelijk kwijt. Dit is ook te zien in bijvoorbeeld Ankara, waar de wijk Çankaya (een luxe wijk) steevast op CHP stemt maar vrijwel alle andere wijken uit protest op AKP stemmen.[7]
En zo kan het dat van de 25 deelgemeenten in Ankara, er slechts twee kiezen voor CHP en twintig voor AKP maar dat beide partijen toch ongeveer 44% van de stemmen hebben.[8] Deelgemeente Çankaya heeft namelijk 2206 stembureaus en 914,501 inwoners. Ongeveer 450.000 daarvan waren stemgerechtigd en 370.000 daarvan hebben CHP gestemd. Als we dan kijken naar de 20 AKP-deelgemeenten dan zien we bijvoorbeeld Akyurt en Ayaş met respectievelijk 76 en 55 stembureaus. De deelgemeenten in Ankara zijn dan ook niet opgedeeld op basis van structuur, inwoners en logische redenering maar op basis van politieke voorkeur. Voor de verkiezingen had AKP besloten om de buitenwijken Çayyolu, Ümitkent etcetera deel te maken van de deelgemeente Çankaya.[9] Nu had dit, strikt oppervlakkig gezien, geen logische onderbouwing. Çankaya, met het centrum Kızılay, ligt op ongeveer 40 kilometer op Çayyolu. Daarnaast grenst het ook niet aan Çayyolu, dus hoezo wordt Çayyolu deel van Çankaya? Volgens CHP was dit omdat Çayyolu bestond uit CHP-aanhangers en kon zo voorkomen worden dat nog een deelgemeente voor CHP koos. En inderdaad blijken 85,14% van de stemmers in Çayyolu voor CHP gestemd te hebben.[10] Zodoende had CHP de kans op meerdere deelgemeenten in Ankara verloren. En op dit moment is er het moeilijk te begrijpen aantal van 99 AKP-gemeenteraadsleden van de in totaal 140 terwijl AKP en CHP beiden ongeveer 44% van de stemmen hebben behaald.[11]
Maar dit alles maakt de gemiddelde AKP-stemmer niet uit. Ook het feit dat AKP recent gepakt is met corruptie lijkt ze niet te deren. De meest gebruikte slogan was dan ook ‘İnadına RTE’, oftewel “Uit koppigheid Recep Tayyip Erdoğan!”. En dat toont eigenlijk de sfeer want niet alleen deed Erdoğan niet mee aan de verkiezingen, ook het programma van AKP maakt de AKP-stemmer niet uit want hij of zij stemt uit protest. Een protest tegen het feit dat CHP jarenlang elitair heeft gehandeld, neergekeken heeft op religieuze inwoners, weinig gebouwd heeft, geen investeringen heeft gedaan, als een dictatoriale minderheid heeft geregeerd en snobistisch handelde tegen andere partijen. Het gevaar is echter wel dat AKP in de vorm van Erdoğan het symbool is geworden van een protest tegen de andere partijen met CHP voorop. Een voormalige ambassadeur maakte dan ook de slimme opmerking wat er zou gebeuren als Erdoğan president zou worden? Volgens hem zal de AKP dan inbinden met de gematigde Abdullah Gül als nieuwe AKP-voorman en meer verzoening zoeken met CHP. Dit zal de harde kern van protest-stemmers storen en zij zullen massaal weglopen van de AKP, is zijn analyse. Deze verkiezingen waren volgens hem dan ook ‘het einde van het begin voor AKP’.
De verzoenende woorden van Gül zijn niet besteed aan Erdoğan. Dat bleek uit zijn overwinningstoespraak waar hij verzoenend sprak maar al snel emotioneel werd en toch terugkwam op zijn verzoenende woorden. Erdoğan zei eerst “alle 81 provincies en 77 miljoen inwoners van Turkije met liefde te omarmen”, maar riep tegen het eind van zijn toespraak dingen als “Vandaag is vooral gebleken wie de verliezers zijn, wellicht moeten we aan de verliezers vragen waarom zij geen toespraak op een balkon houden? Omdat ze verloren hebben inderdaad.”[12] De paniekerige houding van zijn naasten lijkt aan te geven dat hij zich niet hield aan de geschreven toespraak die verzoenend bedoeld was voor alle stemgerechtigden van Turkije. Maar het is juist deze provocerende houding waar de gemiddelde AKP-stemmer van houdt. De gemiddelde AKP-stemmer lijkt dan ook niet gestemd te hebben voor een nieuw gemeenteraad, of voor de projecten van AKP maar simpelweg op Erdoğan. Dat Erdoğan meer op de voorgrond stond dan zijn lokale lijsttrekkers zegt dan ook voldoende; zo was Erdoğan degene die een overwinningstoespraak hield, niet zijn lijsttrekkers.
En als personificatie van AKP, sprak Erdoğan zijn aanhang toe vanaf het balkon en spoorde ze aan tot een grotere polarisatie en verzuiling. Het laatste deel van zijn toespraak, waar hij tot aan het kinderachtige aan toe, de verliezende partijen de grond in boorde, ontving veel meer applaus dan het eerste gedeelte van zijn toespraak. Het zal dan ook wellicht deze houding zijn, waardoor AKP-stemmers niet graag openlijk toegeven dat ze op AKP hebben gestemd. Maar deze polarisatie tussen AKP-stemmers en andere partijen zal uiteindelijk ook Erdoğan inhalen daar hij nu dezelfde fout maakt die CHP eerder maakte door een snobistische houding aan te nemen tegen mensen die niet op CHP stemden.
Armand Sağ
4 april 2014, laatste dag in Ankara
[1] http://turksnl.bitnamiapp.com/opinie/item/3666-toch-verrassende-uitkomsten-bij-verkiezingen-turkije.html [2] http://www.ajanshaber.com/afyonda-drogbaya-oy-cikti-haberi/49805 [3] http://turksnl.bitnamiapp.com/opinie/item/3671-armand-sag-live-bij-turkse-verkiezingen-in-ankara-2014.html [4] http://turksnl.bitnamiapp.com/opinie/item/3671-armand-sag-live-bij-turkse-verkiezingen-in-ankara-2014.html [5] http://www.teleferikhaber.com/wp-content/uploads/teleferik16.jpg [6] http://t24.com.tr/haber/gokcekten-cilgin-projeler-ankara-bogazi-savasan-transformerslar/250427 [7] http://www.hurriyet.com.tr/yerel-secim-2014/ [8] http://secim2014.hurriyet.com.tr/il/ankara-6-2 [9] http://www.cayyolu.com.tr/haber/FLAS-Cayyolu-Cankaya-ilcesine-baglandi/69818 [10] http://www.cayyolu.com.tr/default.asp?page=haber&id=91334 [11] http://www.hurriyet.com.tr/gundem/26159485.asp [12] http://www.hurriyet.com.tr/gundem/26119975.asp
Turks.nl Redactie