Na de verkiezingen: op naar de nieuwe?

Toen miljoenen Turken afgelopen zondag gingen stemmen moest men niet alleen kiezen wie het land ging besturen maar ook dubben over het wel of niet introduceren van een presidentieel systeem. Het volk heeft gesproken: “milli irade”, een vaak aangehaald concept door AKP om verkiezingswinsten tot nu toe te onderschrijven keerde zich opeens tegen de partij zelf.
  • Gedeeld op
Turks.nl Redactie

Voor het eerst sinds 2002 verloor AKP zoveel stemmen. Naast het feit dat ongeveer 10% van de AKP kiezers in 2011 nu een andere keuze hadden gemaakt was het ook meteen duidelijk dat de ambitie van Erdogan met betrekking tot een nieuwe regeringsvorm met veel macht voor de president een zware deuk had opgelopen. Als politicoloog kan ik tal van redenen opnoemen voor het stagneren van electoraal succes van AKP, maar een van de belangrijkste aspecten van dit verlies is het cijfermatige feit dat HDP veel stemmen heeft afgesnoept van AKP. Interne verdeeldheid binnen de partij, Gezi-protesten, corruptieschandalen en ontevredenheid van de bevolking zijn ook factoren die hebben geleid tot een situatie waarin 60% van het electoraat tegen AKP heeft gestemd.

De verkiezingsuitslagen… Een nieuwe situatie: voor het eerst sinds 1999 zitten er meer dan 3 partijen in het parlement, en voor het eerst sinds 2002 heeft AKP niet meer de nodige meerderheid. En voor het eerst zit HDP met 80 leden in het parlement (grote meerderheid van dat aantal zat al in het parlement als onafhankelijke fractie).

 Deze uitslagen spreken voor zich, maar het politieke landschap dat door deze uitslagen is vormgegeven, is allesbehalve helder.

Coalitiebesprekingen zoals we die heel vaak in Nederland zien, zijn nu aan de orde in Turkije. Ik heb er persoonlijk hard hoofd in dat deze besprekingen succesvol of op zijn minst duurzaam zullen zijn. De verdeeldheid binnen de samenleving en ook in de politiek is namelijk te groot geworden.

 Nu even kort de mogelijke scenario’s:

  • AKP heeft 258 zetels in het nieuwe parlement. Om een minderheidskabinet te kunnen vormen zonder een coalitie heeft de partij steun nodig van een van de 3 andere partijen (CHP, MHP of HDP). MHP en HDP hebben bij voorbaat al laten weten niet met AKP in zee te willen gaan. Momenteel wordt MHP de grote kanshebber genoemd om een coalitie te vormen met AKP, maar de voorstellen van MHP zoals de berechting van corrupte “inner circle” van Erdogan, en afzien van onderhandelingen met Koerden raakt de AKP zo hard dat ook AKP geen heil ziet in deze samenwerking. Bovendien denk ik dat MHP veel kiezers zal kwijtraken als de partij meedoet aan een coalitie met AKP.     
  • Ontmoeting tussen president Erdogan en CHP prominent Deniz Baykal  vandaag doet de publieke opinie vermoeden dat AKP toenadering zoekt tot CHP. Echter, deze coalitie is nog minder waarschijnlijker dan de eerste optie.      
  • Twee slechte scenario’s voor AKP zijn het volgende: of de partij blijft in de oppositie, of worden de coalitieonderhandelingen gestaakt wegens mislukking. De laatste zal in dat geval resulteren in nieuwe verkiezingen. Als die verkiezingen zo snel mogelijk worden gehouden is het zeer aannemelijk dat de partij met grootste verliezen (AKP heeft in alle 81 provincies verlies geleden!) een vrije val zal meemaken. Om die reden zal de partijleiding pogen om snel een coalitie te smeden. In dat kader zie ik de uitspraken van Bahceli een strategische zet om a) veel consensus binnen te halen als AKP MHP gaat benaderen en b) verdere winst boeken als er nieuwe verkiezingen komen.
         
  • De grond- en kieswet schrijft voor dat AKP de coalitievorming aan CHP moet overdragen als de regerende partij zelf geen coalitie kan smeden. Het probleem is dat CHP ook niet succesvol zal zijn gezien het feit dat een coalitie CHP+MHP alsnog geen meerderheid heeft en derhalve afhankelijk is van HDP.

Turkije staat nu voor een grote klus. Partijen sluiten coalities a priori uit en ook de ontwikkelingen voor de verkiezingen maken het bijna onmogelijk om tot een gezamenlijke coalitie te komen. Maar Turkije is een interessant land. De geschiedenis van Turkse politiek leert dat beloftes en uitspraken die gedaan zijn voor de verkiezingen vaak niet meer van toepassing zijn in de periode na de verkiezingen. Zo zijn er in het verleden coalities gevormd die ideologisch nog partij-technisch mogelijk en zelfs onwenselijk werden geacht. De beroemde coalitie tussen Dogru Yol Partisi en Refah Partisi in 1996 is daar een goed voorbeeld van. Ook de uitspraken van AKP leiders dat coalities in het verleden geen goed hebben gedaan aan de economie en stabiliteit is kennelijk niet op prijs gesteld door de kiezers: AKP is nu gedwongen om een coalitie te vormen.

Voor mij is het erg waarschijnlijk dat coalitieonderhandelingen sowieso gaan mislukken. Ik ben dan wel benieuwd of president Erdogan risico gaat nemen door nieuwe verkiezingen voor te schrijven met het idee dat AKP het stokje weer moet overnemen omdat het land anders eindeloos in chaos der coalities gaat verkeren. Je weet het maar nooit in Turkije.

Tags