Toch verrassende uitkomsten bij verkiezingen Turkije

Allereerst is de monsterzege van de regerende AKP, ondanks alle strubbelingen waarmee ze het afgelopen jaar te maken hebben gehad, een niet te missen constatering. Waar de AKP bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2009 nog maar 38,39% van de stemmen had gehaald, hebben ze nu al 44% van de stemmen. Bij de nationale verkiezingen van 2011 had de AKP 46,66% van de stemmen, wat aangeeft dat de massale Gezi Park-protesten toch een zekere daling hebben veroorzaakt maar dat in vergelijking tot 2009 de AKP toch nog op ruime voorsprong staat. Ter vergelijking: de grootste oppositiepartij CHP had respectievelijk 23%, 21% en 28% van de stemmen.

De echte verliezers lijken dan ook de pro-Koerdische en pro-Islamitische partijen zoals BDP (voormalig DTP) en SP die hun aandeel zagen dalen van 5,7% en 5,2% in 2009 naar 3,73% en 2.24% in 2014.

Een saillant detail is echter dat de TKP (Türkiye Komünist Partisi; de Communistische Partij van Turkije) voor het eerst in hun 28-jarige historie een gemeente hebben weten te bemachtigen.[1] Dat het om een kleine deelgemeente (of liever gezegd een district binnen een deelgemeente) gaat, kan de pret voor TKP niet drukken. Een ander uitkomst is die van de ÖDP die eveneens één gemeente (eigenlijk ook een district c.q. dorp binnen een deelgemeente) heeft weten te winnen. Voor ÖDP was dit echter een stap terug, daar ze in 2009 nog vier gemeenten hadden. Zowel ÖDP als TKP waren prominent aanwezig bij de massale Gezi Park-protesten die nu al enkele jaren duren.

De aanwezigheid van ÖDP werd echter door velen gezien als provocatie door de felle slogans, heftige protesten met vaak geweld en de sterk pro-Koerdische tendens van ÖDP-leden. Vooral het laatste werd door veel mensen niet op prijs gesteld en er werden zelfs insinuaties gemaakt dat de ÖDP sterke banden had met de Koerdische terreurorganisatie PKK welke in de afgelopen 30 jaar meer dan 50.000 dodelijke slachtoffers en nog eens enkele honderdduizenden gewonden op zijn naam heeft gezet. De terugloop van de kiezers lijkt dan ook een afstraffing van ÖDP en hun (vaak gewelddadige) rol tijdens de Gezi Park-protesten. De wat meer pacifistischere TKP lijkt dan ook beloond te worden door de kiezers. Zowel TKP als ÖDP hebben gewonnen in de provincie Tunceli, een van oudsher links-liberale, Alevitische (een humanistische stroming binnen de Islam) en Zaza-Turkmeense regio.

Ook de terugloop voor de politieke takken van de PKK, de felle BDP en iets gematigdere HDP, spreekt boekdelen. Waar de voorloper van BDP, de DTP, in 2009 nog als de vierde grootste partij uit de bus kwam, konden opvolgers BDP en HDP geen vuist maken. De oprichter van de DTP, Ahmet Türk, kon na een rechterlijk bevel waarbij zowel de DTP gesloten werd als hijzelf twee jaar geen politiek meer mocht bedrijven vanwege terroristische handelingen in dienst van de PKK, weer meedoen. Türk won meteen de provinciezetel van Mardın, waar hij vandaan komt en van oudsher veel Assyrische christenen wonen. Türk deed dit als een onafhankelijke kandidaat, maar de verwachting is dat hij zich al snel zal aansluiten bij de BDP.

In de grotere steden was de strijd in het begin spannend tussen de CHP en de AKP, waarbij İstanbul, Yalova, Kars, Ardahan en Antalya lange tijd op winst voor CHP stonden maar op het laatste moment toch naar de AKP gingen. In Ankara liep AKP snel uit op CHP maar kwam CHP nog verrassend terug tot minder dan 3000 stemmen. Vanochtend liep de AKP dan toch weer uit naar 30.000 stemmen en lijkt de strijd beslist in het nadeel van CHP welke bijna overal net na de AKP moest plaatsnemen. De massale protesten tegen AKP lijken dan toch niet zo massaal te zijn geweest als men aannam, de actie van twee FEMEN-actievoerders (een feministische actiegroep) in İstanbul  bleek dan ook het werk te zijn van twee Oekraïense vrouwen en niet van lokale Turkse actievoerders. Het feit dat zij hun borsten toonden met daarop “Ban Erdoğan” (een Engelse tekst) en niet ‘Erdoğan’ı yok et’ (de Turkse vertaling ervan), geeft aan dat het niet om een Turks-lokale actie ging.[2] Het geeft Erdoğan ook weer munitie, daar hij al maandenlang beweert het slachtoffer te zijn van een buitenlands complot om hem ten val te brengen en zo het succes van Turkije een halt toe te roepen.

Toch was er ook een lichtpuntje bij de verkiezingen met veel vrouwelijke burgemeesters die verkozen werden. Zo werd er voor het eerst gekozen voor drie vrouwelijke burgemeesters in drie grote gemeenten: in Gaziantep won Fatma Şahin namens AKP, terwijl Özlem Çerçioğlu in Aydın namens CHP en Gültan Kışanak in Diyarbakır namens BDP wonnen. Maar ook in kleinere gemeenten, deelgemeenten en districten wonnen veel vrouwen met in Konya – Meram AKP-kandidaat Fatma Toru, in Hakkari BDP’er Dilek Hatipoğlu en nog minstens 20 anderen.[3]

De AKP stevent dan ook af op een nieuwe monsterzege en lijkt de rumoerige periode (waar er massale proesten waren en grote corruptieschandalen waarbij veel AKP-minsters en -parlementsleden moesten opstappen) toch slechts met minimale kleerscheuren door de verkiezing te zijn gekomen. Waar bij het begin van dit artikel de getelde stemmen op 94% stonden, is dat inmiddels nu 96% geworden. Wat de laatste stemmen zullen brengen, lijkt dan ook meer iets voor de statistieken.

Armand Sağ

31 Maart 2014, onderweg naar Turkije 14:00