Duitsland en Turkije zetten ruzie voort

Merkel had het onderwerp de afgelopen maanden zorgvuldig vermeden. Maar aan de vooravond van haar bezoek kondigde ze aan dat ze in Ankara nog eens zou uitleggen wat dat ‘geprivilegieerd bondgenootschap’ precies inhoudt. Tot ergernis van de Turkse regering die, ondanks vastzittende onderhandelingen, nog steeds zegt te streven naar toetreding tot de EU.

‘Er bestaat niet zoiets als een geprivilegieerd bondgenootschap’, zegt minister Egemen Bagis van Europese Zaken. ‘Wij nemen die optie dan ook niet serieus, omdat er geen juridische basis voor is. Af en toe voel ik me beledigd, omdat iets wordt aangeboden dat niet bestaat.’

Premier Erdogan gooide nog eens extra olie op het vuur met zijn voorstel om in Duitsland Turkse middelbare scholen te stichten. ‘In Turkije hebben we Duitse middelbare scholen. Waarom zouden er geen Turkse scholen in Duitsland zijn?’

Merkel reageerde direct afwijzend. Volgens de bondskanselier is het leren van de Duitse taal en onderwijs in het Duits juist cruciaal voor integratie. ‘Ik denk niet dat dit ons vooruit helpt, omdat ik denk dat Turkse leerlingen naar Duitse scholen moeten’, zei ze. ‘Deze Turken leven sinds drie, vier generaties in Duitsland. We willen dat ze integreren, en dan bedoel ik integratie in zowel werk als gezinsleven.’ Waarop premier Erdogan haar verweet een afkeer te hebben van Turkije. ‘Ik begrijp die haat niet’, zei hij.

Turkse regeringswoordvoerders draaiden de laatste dagen overuren om het conflict te bagatelliseren. Maar zij konden niet verbloemen dat er diepe verschillen van mening zijn.

Zo zei premier Erdogan twee jaar geleden in een toespraak in Keulen, waar veel Turken wonen, dat assimilatie in de Duitse samenleving een ‘misdaad tegen de menselijkheid’ zou zijn. En ook toen opperde Erdogan dat in Duitsland Turkse scholen zouden moeten komen, waar in het Turks les wordt gegeven. Dat kwam hem op een storm van kritiek te staan, vooral van rechtse en christen-democratische politici in Duitsland.

‘Ik weet niet waarom Erdogan er weer over begint’, zegt Sabri Sayari, hoogleraar politicologie en internationale betrekkingen aan de Sabanci Universiteit in Istanbul. ‘Het is duidelijk slecht voor de relatie met Duitsland. Maar ik denk dat dit wel is wat de premier vindt.’

Volgens de politicoloog is Erdogans vergelijking met de Duitse scholen in eigen land onterecht. ‘Wij hebben hier in Turkije geen miljoenen arme Duitsers die moeizaam integreren. We hebben wel een paar Duitse scholen, maar dat zijn prestigieuze instellingen, waar heel goede Turkse scholieren naar toe gaan, omdat ze een degelijke opleiding willen en omdat ze Duits willen leren. Het is onzin om die instellingen te vergelijken met Turkse scholen in Duitsland.’

In Duitsland wonen 3 miljoen mensen van Turkse afkomst. Het land heeft op kleine schaal al particuliere Turkse middelbare scholen. De eerste taal is daar Duits, de tweede Turks. Merkel probeerde maandag in Ankara, tijdens een persconferentie met Erdogan, de scherpe kanten van het conflict te halen door op het bestaan van die scholen te wijzen. Maar ze waarschuwde dat wel voorop staat dat mensen Duits moeten leren.

‘We willen dat mensen van de derde en vierde generatie deelnemen aan de samenleving. Turken kwamen naar Duitsland om te werken in bedrijven. Maar we willen dat de volgende generatie ook gaat werken als zakenman, onderwijzer of wetenschapper, zonder hun verleden en tradities te vergeten.’